Cà Mau – với thế mạnh về nông nghiệp, đặc biệt là mô hình tôm – lúa, trồng lúa đặc sản và thủy sản nước lợ, vùng cây ăn trái chủ lực, diêm nghiệp, sản phẩm sau chế biến – đang đứng trước bước ngoặt lớn để chuyển mình sau quá trình sắp xếp đơn vị hành chính.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, ngành nông nghiệp Cà Mau đứng trước nhiều thách thức để có thể vươn mình trong thời gian tới.
Thứ nhất, phải nói đến vấn đề tổ chức sản xuất và quản trị nông nghiệp cần thời gian thích ứng sau khi địa giới hành chính thay đổi, cơ cấu tổ chức các phòng ban, trung tâm dịch vụ nông nghiệp, hợp tác xã và tổ nhóm nông dân cũng phải điều chỉnh theo. Điều này dễ dẫn đến khoảng trống tạm thời trong chỉ đạo sản xuất, hỗ trợ kỹ thuật, cung ứng vật tư và tiêu thụ sản phẩm. Ngoài ra, việc đồng bộ quy hoạch sản xuất giữa các đơn vị mới sáp nhập có thể chưa kịp thời, gây ra hiện tượng manh mún hoặc chồng chéo vùng sản xuất.
Thứ hai là áp lực hạ tầng và dịch vụ nông thôn: Sáp nhập đơn vị hành chính thường đi kèm yêu cầu điều chỉnh quy hoạch giao thông, thủy lợi, đê bao, hệ thống điện – nước phục vụ sản xuất. Nếu không có vốn đầu tư đồng bộ, các vùng sản xuất có thể bị “đứt gãy” kết nối hạ tầng, ảnh hưởng đến chuỗi giá trị nông nghiệp, nhất là trong khâu vận chuyển và sơ chế nông sản.
Thứ ba, sự chênh lệch về trình độ sản xuất và liên kết vùng là một trong những vấn đề cần quan tâm. Các đơn vị hành chính cũ có thể có mức độ phát triển nông nghiệp khác nhau (ví dụ: nơi mạnh về nuôi trồng thủy sản, nơi phát triển lúa gạo hoặc nghề muối). Khi sáp nhập, sự chênh lệch này có thể gây khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch phát triển thống nhất, dẫn đến việc một số khu vực chưa bắt kịp xu hướng chuyển đổi nông nghiệp công nghệ cao hoặc sản xuất theo tiêu chuẩn, chuyển đổi số…
Thứ tư là do sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, tinh gọn bộ máy, một số chương trình dự án hỗ trợ phát triển nông nghiệp trên toàn tỉnh triển khai bị ảnh hưởng, chậm tiến độ, thủ tục hành chính thay đổi, giải ngân chưa kịp thời dẫn đến trễ mùa vụ, khó hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Và cuối cùng là nguồn nhân lực và cơ chế hỗ trợ chuyển đổi chưa kịp thời. Việc tinh giản bộ máy hành chính đôi khi làm giảm nhân lực hỗ trợ kỹ thuật nông nghiệp tại cơ sở hoặc nhân lực hỗ trợ chưa nắm bắt kịp thời tình hình sản xuất nông nghiệp tại địa phương do địa bàn quản lý rộng hơn, đa dạng hơn và nhiều đối tượng hơn. Trong giai đoạn đầu, người dân và hợp tác xã có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận chính sách mới, nguồn vốn ưu đãi hoặc chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng – vật nuôi.
Tuy vậy, trong bổi cảnh sắp xếp đơn vị hành chính, tinh gọn bộ máy tạo ra nhiều cơ hội cho nông nghiệp Cà Mau phát triển phù hợp với thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong đó, tái cấu trúc vùng sản xuất theo quy mô lớn và định hướng bền vững sẽ là tiềm năng thuận lợi sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, là tiền đề để quy hoạch lại không gian sản xuất nông nghiệp theo lợi thế từng vùng sinh thái. Đây là cơ hội vàng để Cà Mau hình thành vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, vùng nuôi tôm sinh thái – hữu cơ, vùng sản xuất đặc sản gắn với du lịch nông nghiệp. Việc liên kết vùng cũng giúp dễ dàng thu hút các dự án đầu tư lớn và xây dựng thương hiệu nông sản cấp tỉnh.
Thứ hai là nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và hỗ trợ người dân khi bộ máy hành chính gọn nhẹ, nguồn lực tập trung hơn, việc triển khai chính sách nông nghiệp sẽ nhanh chóng, đồng bộ và hiệu quả hơn. Các chương trình như chuyển đổi số nông nghiệp, khuyến nông, xúc tiến thương mại hay truy xuất nguồn gốc sản phẩm có thể được triển khai theo quy mô rộng hơn và chi phí thấp hơn.
Thứ ba là nâng cao cơ hội mở rộng chuỗi giá trị và hợp tác công – tư: Sự thống nhất đơn vị hành chính giúp giảm chi phí giao dịch, thuận lợi hơn trong thu hút doanh nghiệp đầu tư vào chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu. Đồng thời, việc hình thành các hợp tác xã liên vùng, liên xã sẽ tạo điều kiện cho nông dân tiếp cận thị trường, vốn và công nghệ một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, việc đầu tư hạ tầng đồng bộ, mở rộng cảng Hòn Khoai sẽ nâng tầm hệ thống logistic của Cà Mau, là động lực thúc đẩy nền nông nghiệp trong hội nhập, xuất khẩu, vận chuyển, tiêu thụ…
Ngoài ra, việc thúc đẩy chuyển đổi số và nông nghiệp công nghệ cao, công tác quy hoạch, xây dựng cơ sở dữ liệu và hạ tầng số cũng dễ triển khai hơn. Đây là nền tảng để Cà Mau đưa công nghệ sinh học, hệ thống quan trắc môi trường, phần mềm quản lý trang trại và truy xuất nguồn gốc vào sản xuất, nâng cao chất lượng và giá trị nông sản.
Chính vì vậy, trong để phát triển ngành nông nghiệp Cà Mau theo hướng hiện đại, bền vững phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thời gian tới cần thực hiện các giải pháp phát huy cơ hội:
- Xây dựng quy hoạch nông nghiệp tích hợp: Phân vùng rõ ràng giữa lúa chất lượng cao, tôm sinh thái, vùng cây ăn trái chủ lực, kết hợp sản xuất – chế biến – tiêu thụ.
- Tăng cường liên kết chuỗi giá trị: Phát triển mô hình “4 nhà” (Nhà nước – Nhà nông – Nhà khoa học – Nhà doanh nghiệp) để tạo chuỗi sản xuất khép kín.
- Đầu tư hạ tầng nông thôn: Ưu tiên vốn cho giao thông nội đồng, kênh mương, điện – nước, kho lạnh và trung tâm logistics nông sản.
- Phát triển nguồn nhân lực: Tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, đào tạo nông dân số và cán bộ khuyến nông chất lượng cao.
- Thúc đẩy chuyển đổi xanh và thích ứng biến đổi khí hậu: Mở rộng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, ứng dụng chế phẩm sinh học, giảm phát thải trong chuỗi giá trị.
Nhìn chung, sắp xếp đơn vị hành chính không chỉ là quá trình điều chỉnh địa giới, mà là “cơ hội vàng” để Cà Mau tái định hình nền nông nghiệp của mình theo hướng hiện đại, bền vững và giá trị cao hơn. Dù còn nhiều thách thức trong giai đoạn đầu, nếu biết tận dụng lợi thế vùng sinh thái, nguồn lực chính sách và xu hướng thị trường, Cà Mau hoàn toàn có thể vươn lên trở thành trung tâm sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, thân thiện môi trường và gắn với xuất khẩu của vùng Đồng bằng sông Cửu Long